INNOWACJA PEDAGOGICZNA
PROGRAMOWO-METODYCZNA
„SENSORYCZNIE SIĘ ROZWIJAMY,
NASZYMI ZMYSŁAMI GRAMY”
realizowana w Oddziałach Przedszkolnych 0a i 0b
przy Szkole Podstawowej im. Jana Pawła II w Pigłowicach
oraz w Niepublicznym Przedszkolu „Tygryski”
Opracowała: mgr Ewelina Maryańska
I. Wstęp.
Zmysły to nasze okna na świat, dzięki nim go poznajemy – widzimy, słyszymy, czujemy, smakujemy, wąchamy. Rola zmysłów w życiu każdego człowieka jest ogromna. Dzięki nim odbieramy bodźce płynące ze świata, a ich poprawny odbiór pozwala nam prawidłowo funkcjonować, komunikować się z otoczeniem czy wyrażać swoje potrzeby. Dziecko powinno mieć okazję do: obserwowania i oglądania, poznawania i przeżywania, doświadczania, badania, wypowiadania się oraz działania i tworzenia. Naturalną cechą dziecka jest ciekawość, a także potrzeba działania, zadawania pytań, chęć poznawania otaczającego świata i odkrywania nowych, interesujących rzeczy. Realizacja tej innowacji zaspokoi te potrzeby, uruchomi wyobraźnię, zachęci do myślenia i twórczego działania.
Ważnym krokiem w edukacji małych dzieci jest stworzenie im możliwości odczuwania radości z kontaktu z otoczeniem poprzez wzrok, słuch, zapach, smak i dotyk. Poszerzymy i wzbogacimy wiedzę na temat integracji sensorycznej i zmysłów. Uświadomimy dzieci, rodziców oraz nauczycieli jak ważny jest harmonijny rozwój 8 zmysłów.
Mówiąc o zmysłach mamy na myśli głownie zmysł:
dotyku
wzroku
słuchu
smaku
węchu
Są to zmysły zwane dalszymi i związane są z odbieraniem wrażeń płynących ze świata zewnętrznego oraz wyróżnia je to, że mamy nad nimi kontrolę.
Zmysły dalsze kształtują się w pierwszych miesiącach życia i są niezbędne dla dziecka po porodzie. Chociaż warto podkreślić, iż pomimo, że powstają one w trakcie ciąży to nie są wykorzystywane w pełni przez dziecko.1
Oprócz zmysłów dalszych w naszych organizmie znajdują się zmysły, które funkcjonują poza naszą kontrolą – są to zmysły bliższe, do których zaliczamy:
zmysł przedsionkowy
zmysł propriocepcji
zmysł interocepcji czyli narządów wewnętrznych
Zmysły bliższe powstają w okresie prenatalnym i towarzyszą człowiekowi przez całe życie.
Ich zadaniem jest odbieranie bodźców dochodzących z wewnątrz naszego organizmu oraz odpowiadają za właściwe odczuwanie naszego ciała. Ich prawidłowe funkcjonowanie przyczynia się między innymi do osiągnięcia przez dziecko poszczególnych kamieni milowych w odpowiednim czasie2.
Każdy ze zmysłów odgrywa bardzo ważną rolę w codziennym funkcjonowaniu każdego z nas a ich ścisła współpraca powoduje, że tworzą one jeden układ narządów zmysłów. Dzięki integracji wrażeń płynących z poszczególnych zmysłów oraz środowiska impulsy docierają do mózgu, który musi wykonać „ogrom” pracy, gdyż:
rozpoznaje,
segreguje,
rejestruje,
interpretuje,
łączy ze sobą te informacje z poprzednimi doświadczeniami po to, aby mogły być wykorzystane w celowym i efektywnym działaniu.
Integracja sensoryczna nie tylko porządkuje bodźce sensoryczne, które pochodzą z naszego ciała i z otaczającego nas środowiska ale pozwala na skuteczne używanie naszego ciała w celu interakcji z otoczeniem.
Twórczyni integracji sensorycznej J. Ayres wskazała, że mózg staje się swoistą bazą danych, ponieważ docierają do niego bodźce odbierane przez wzrok, słuch, smak, węch, dotyk, układ przedsionkowy oraz zmysł kinestetyczny nazwany propriocepcją, czy też czuciem głębokim.
Proces integracji sensorycznej rozpoczyna się już w okresie płodowym jednak pierwsze siedem lat dziecka stanowi najważniejszy etap jego rozwoju pod względem neuroplastyczności mózgu czyli jego zdolności do rozwoju, zmiany i lepszego działania.
W tym czasie dziecko opanowuje umiejętności, stawia czoła w nowym sytuacjom oraz uczy się korzystania ze swoich zmysłów. Dzięki temu lepiej poznaje siebie, swoje ciało i świat je otaczający oraz staje się dojrzałe sensorycznie pod względem samokontroli, umiejętności skupiania uwagi, uczenia się oraz myślenia.
Wszystko, co było doświadczeniem w życiu płodowym i przez pierwsze 7 lat życia dziecka, stanowi podstawę do dalszego uczenia się w szkole.
J. Ayres podkreśliła również, że aby dziecko mogło osiągnąć dojrzałość sensoryczną pod względem rozwoju emocjonalnego, ruchowego i poznawczego bardzo ważne jest:
prawidłowe funkcjonowanie zmysłów i przebieg procesów integracyjnych
wrażenia zmysłowe były sprawnie organizowane na poszczególnych poziomach rozwoju
Kiedy nasze zmysły nie funkcjonują prawidłowo, wówczas pojawiają się zakłócenia związane nie tylko z rejestracją i przetwarzaniem wrażeń zmysłowych, ale i występuje trudność w gromadzeniu doświadczeń, tworzeniu odpowiedzi adaptacyjnych oraz umiejętności celowego organizowania prawidłowego zachowania.
W efekcie pojawiają się zachowania i reakcje na dany bodziec nie tylko niezrozumiałe dla otoczenia ale bardzo często również społecznie nieakceptowane. Dzieci borykają się nie tylko z trudnościami w zakresie organizacji, emocji, zachowania ale również w obszarze motorycznym, jak i poznawczym. Zaburzone zostaje przetwarzanie na poziomie sensorycznym, co skutkuje również obniżoną samooceną, trudnościami w zakresie samoregulacji oraz niezrozumieniem i odrzuceniem w życiu społecznym.
Na co dzień coraz częściej stykamy się z dziećmi, które bardzo często spostrzegane są jako dzieci „niegrzeczne”, „trudne wychowawczo”, „nadpobudliwe” , „nieskoordynowane” jednak warto bliżej przyjrzeć się ich funkcjonowaniu i wesprzeć je pod względem sensorycznym. Założenia tej innowacji pozwalają na stymulowanie wszechstronnego rozwoju dzieci poprzez dostarczanie dzieciom różnorodnych bodźców wspomagających integrację sensoryczną z wykorzystaniem konstruktywnej zabawy. Innowacja powstała w celu wsparcia rozwoju dzieci poprzez stymulację zmysłów dostarczając im wrażeń sensorycznych w formie zabawowej oraz wsparcie całościowego rozwoju dziecka oraz zadania przedszkola jakim jest: wspieranie aktywności dziecka podnoszącej poziom integracji sensorycznej i umiejętności korzystania z rozwijających się procesów poznawczych.
II. Cele innowacji
Cele ogólne:
innowacyjne i kreatywne podejście do tematyki rozwijania zmysłów u dzieci,
tworzenie przez nauczycieli odpowiednich warunków do poznawania świata wieloma zmysłami oraz budowania wiedzy na temat integracji sensorycznej,
wspieranie rozwoju dzieci poprzez stymulację zmysłów, dostarczanie im wrażeń sensorycznych w formie zabawowej,
rozwój intelektualny, ruchowy i emocjonalno-społeczny.
Cele szczegółowe:
poszerzanie i wzbogacanie wiedzy na temat integracji sensorycznej i zmysłów,
wielozmysłowe postrzeganie świata przez dzieci,
rozbudzenie kreatywności w realizacji zadań,
stymulowanie wszystkich zmysłów w trakcie zabaw i sytuacji edukacyjnych,
tworzenie warunków do kształtowania przez dzieci świadomości własnego ciała,
współpraca nauczycieli i dzieci na terenie całego kraju poprzez wspólną wymianę doświadczeń,
zmniejszenie negatywnych reakcji pojawiających się na bodźce sensoryczne,
wyciszenie negatywnych i wyzwalanie pozytywnych emocji,
rozwój psychomotoryczny i ogólnej sprawności u dzieci,
poprawa koncentracji uwagi oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej.
III. Zasady innowacji
W innowacji będą brały udział dzieci z Oddziałów Przedszkolnych 0a i 0b przy Szkole Podstawowej im. Jana Pawła II w Pigłowicach oraz dzieci z Niepublicznego Przedszkola „Tygryski”. Zajęcia w Oddziale Przedszkolnym 0a będą prowadzone przez panią Malwinę Szymkowiak, w Oddziale Przedszkolnym 0b przez panie Ewelinę Maryańską i Natalię Markiewicz, a w Niepublicznym Przedszkolu „Tygryski” przez panie Joannę Wojciechowską, Katarzynę Kordus.
Innowacja pedagogiczna odbywać się będzie od 01 października 2023r. do 31 maja 2024r. oraz będzie rozszerzona o działania związane z udziałem w Ogólnopolskim Projekcie Edukacyjnym ,,Gramy zmysłami”. Zadania z innowacji zostaną przeprowadzone zgodnie z harmonogramem projektu edukacyjnego ,,Gramy zmysłami”.
Nauczyciele realizujący innowację pedagogiczną będą się opierać na materiałach, umiejętnościach i doświadczeniach własnych. Zajęcia odbywać się będą raz w miesiącu, na terenie placówki, po uprzednim poinformowaniu dyrektora placówki. Ogólne ujęcie problematyki pozwala na realizację projektu „Gramy Zmysłami” w sposób kreatywny, innowacyjny, a poza tym mogący dopasować się do tematyki zajęć w przedszkolu.
Biorąc udział w innowacji, nauczyciel będzie realizował zabawy, zajęcia, oraz tworzył pomoce dydaktyczne związane z tematyką danego miesiąca. Obowiązkiem nauczyciela jest również dopasowywanie realizowanych zadań do możliwości wiekowych dzieci.
IV. Zadania innowacji
Nauczyciel jest zobowiązany do zrealizowania ośmiu zadań w trakcie roku szkolnego. . Nauczyciel realizuje jeden pomysł na zajęcia, pomoce dydaktyczne, prace plastyczną lub w innej dowolnej formie zgodnie z tematyką na dany miesiąc według harmonogramu. Do nauczyciela należy również dostosowanie zadań do możliwości dzieci i realizowanie ich według własnego pomysłu.
W październiku – sensoryczny tor przeszkód
W listopadzie – masa plastyczna
W grudniu – sensoryczna choinka
W styczniu – akademia smaku
W lutym – brudne zadanie
W marcu – sensoryczna pisanka
W kwietniu – dźwięki wokół nas
W maju – sensoryczne pudełko
Powyższe zadania będą realizowane podczas zajęć dydaktycznych, zajęć otwartych / warsztatów z rodzicami oraz konkursach organizowanych na terenie placówki.
V. Formy i metody pracy
Metody pracy oparte będą na spontanicznej aktywności dziecka, dostosowane do jego możliwości. Poprzez stymulację zmysłów dzieciom zostaną dostarczone wrażenia sensoryczne w formie zabawowej.
objaśnienie
pokaz, prezentacja
obserwacja
burza mózgów
pogadanka
drama
metoda praktycznego działania
zabawy muzyczno-ruchowe
gry i zabawy dydaktyczne
kierowanie działalnością dziecka
Formy pracy:
zbiorowa
grupowa
indywidualna
VI. Ewaluacja programu
Poprzez ewaluację nauczyciele realizujący innowację zdobędą informacje w jakim stopniu wykonywane aktywności wpłynęły na zmianę reakcji na odbiór otaczających dzieci bodźców oraz rozwój kreatywności w wykonywaniu powierzonych zadań. Po zakończeniu innowacji i podsumowaniu wniosków o efektach zostaną zapoznani dyrektor placówki oraz rodzice.
1 J.Kapuścińska-Kozakiewicz.(2019). Rola zmysłów w uczeniu się dziecka. Życie Szkoły, s.46
2 J. Kapuścińska-Kozakiewicz, op.cit.